Güneş saati, güneşin hareketlerine göre oluşturulmuş olan saat türüdür. Özellikle güneşin hareketi esnasında yerde bıraktığı gölge baz alınarak yapılan hesaplamalar sonucunda ortaya çıkmış olan güneş saatleri, eski dönemlerde oldukça yaygın bir şekilde kullanılmıştır.
En basit şekliyle yere dikilen bir çubuk yardımıyla hesaplanan bu saat biçimi, zaman hakkında bilgi veren geçmiş dönemlerdeki en önemli araçlardan birisi olmuştur. Her yüzyılda olduğu gibi zaman, insan için oldukça önemli bir kavramdır ve her zaman bilinmek istenmektedir. Bu yüzden çok eski yıllarda bile zaman kavramını ölçmek için kullanılan birçok farklı metot bulunmaktadır. Güneş saati de ilkel ve yaygın olarak kullanılmış bir zaman ölçüm birimidir.
Güneş Saati Nasıl Yapılır?
Güneş saatini yapmak için gereken en önemli şey güneş ışınlarını düzgün olarak alan bir yere ve bir düzeleme ihtiyacın olmasıdır. Güneş ışınları pürüzsüz bir şekilde ayarlanan düzleme gelmeli ve buna göre ölçümlerin yapılması gerekir. Düzgün olmayan düzlem üzerinde ya da güneşi tam olarak almayan bölgelerde yapılan ölçümler maalesef doğru sonuç vermeyecektir. Güneş saati yapılırken düzlemin tam ortasına bir çubuk dizilir. Güneş ışınları günün her saatinde farklı bir hareket sergileyeceği için çubuğun düzleme düşen gölgesi de düzlem üzerinde her saatte farklı olacaktır. Geçmiş zamanlarda oldukça yaygın olarak kullanılan güneş saatleri, yıllar geçtikçe popülerliğini yitirmiştir. Bunun en önemli sebebi ise güneş saatlerinin tam olarak zamanı yansıtmadığı ve yanlış saat hesabı verebilmesidir.
Güneş Saati Neden Hatalıdır?
Güneş saatlerinin hatalı zaman vermesinin en önemli sebebi, dünyanın şeklinin elips şeklinde olması ve dönme ekseninin eğik olmasıdır. Düzlem üzerindeki çubuğun gölge hareketleri hesaplanarak verilen saatler, bu durumdan oldukça fazla etkilenmekte ve bu yüzden zaman hatası denilen durumların yaşanmasına sebep olmaktadır. Bunun yanı sıra düzlem üzerinde yer alan çubuğun uzunluğunun da gölge uzunluğuna olan etkisi ortadan kaldırılamıyordu. Güneş saatinde en temel hesaplama, çubuğun gölgesi baz alınarak yapıldığı için hesaplamaların yaygın olarak yanlış yapılması oldukça yaygındı.
Güneş Saati Kimler Tarafından Bulundu?
Güneş saatini keşfeden Mısırlılar, genellikle piramitlerinin gölge boylarına ihtişam katmak ve tapınma ayinlerine göre zaman hesaplaması yapmak amacıyla güneş saatini bulmuşlardır. Ancak Mısırlı’lardan çok güneş saatinin geliştirilmesi Müslümanlar tarafından yapılmıştır. Namaz saatlerini hesaplamak için güneş saatinin pek çok farklı formatını geliştiren Müslümanlar, en doğru saat dilimini hesaplamaya çalışmışlardır.
Güneş Saati Türleri Nelerdir?
Zamanı en doğru şekilde hesaplamak için geliştirilen Güneş saatlerinin formatları şu şekildedir;
- Yatay güneş saatleri,
- Dikey güneş saatleri,
- Eğik düzlemli güneş saatleri,
- Silindirik güneş saatleri,
Gibi farklı türleri bulunmaktadır. Günümüzde üretilen saatlerin gelişmesine en önemli adım olarak düşünülen güneş saatleri, uzun seneler boyunca insanlara yaşadıkları saat dilimi hakkında fikir vermiştir. Ülkemizde de İstanbul başta olmak üzere pek çok farklı şehirde güneş saatlerine rastlamak mümkündür.